همچنین گزارش مبسوطی از  محتوای این جلسه  تقدیم علاقه مندان می گردد:

جناب آقای دکتر نمازی در ابتدای بحث و به عنوان مقدمه، به تبیین مفهوم «رشتگی» و انواع مختلف آن پرداختند. امروزه در کنار تک رشتگی (mono-disciplinary) از چند رشتگی (multi-disciplinary)، میان رشتگی (inter-disciplinary)، بینا رشتگی (cross-disciplinary)، فرا رشتگی (trans-disciplinary)، همگرایی (convergence) و نارشتگی (non(hidden)-disciplinary) نیز سخن گفته می شود.  در چند رشتگی، هر یک از رشته ها موضوع خاص خود را دنبال می کند و صرفاً گفت و گویی میان چند رشته مختلف در موضوعات مشترک برقرار می شود. اما در میان رشتگی اساساً چند رشته در یکدیگر ادغام شده و یک رشته واحد با موضوع واحدی را شکل می دهند. در بینا رشتگی، یک رشته با حفظ استقلال خود، منظر، نوع نگاه و ادبیات خاصی را از رشته دیگر به عاریت می گیرد. در فرارشتگی، یک رشته فراتر از سایر رشته ها و جامع میان آنها قرار می گیرد. همگرایی زمانی رخ می دهد که بخشی از علم متعارف و قراردادی عمومی در رشته ای علمی ادغام شود. و نهایتا نارشتگی حاکی از شرایطی است که ضابطه و قاعده خاصی بر یک حیطه علمی حاکم نباشد و مجموعه از رشته ها به صورت غیر نظام مند نوعی تعامل با یکدیگر داشته باشند.

ایشان پس از این مقدمه، در تعریف علوم انسانی سلامت، آن را حاصل تلاقی علم پزشکی با علوم مختلف انسانی و نوعی فرارشتگی دانستند که البته به طور خاص درباره رابطه هر یک از علوم انسانی با پزشکی نیز می توان نوع تعامل آنها را در یکی از دسته های ذکر شده در بالا قرار دارد. اما درباره الهیات عملی، از آنجا ناظر به موضوعات ملموس زندگی روزمره بشر است، به همگرایی بسیار نزدیک می شود، به نحوی که امروزه اصطلاحی با عنوان «الهیات عملی همگرا» ایجاد شده است.  

دکتر نمازی با اشاره به تاریخچه علوم انسانی سلامت و اینکه از حدود پنجاه سال پیش اولین تعاملات میان هنر و پزشکی و پس از آن هنر و آموزش شکل گرفت، علوم انسانی سلامت در فضای معاصر دو دهه اخیر را بیشتر ناظر به ارتباط میان پزشکی با علوم انسانی مبنایی تر همچون فلسفه دانستند و به دو سوال بسیار کلیدی در این دوره اشاره کردند: پزشکی چیست؟ و سلامت چیست؟

در ادامه ایشان با تمرکز بیشتر بر بحث سلامت و بیماری، به چهار پاسخی که در دوره معاصر به چیستی رابطه میان این دو مفهوم داده شده است پرداختند. طبق مدل پزشکی، بیماری فراتر از سلامت است، در مدل ایده آل، سلامت و بیماری رابطه تناقض دارند، در مدل انسان گرا، سلامت فراتر از بیماری است و در مدل انفصالی نیز اساساً این دو امر مجزای از یکدیگر از هستند و نسبتی میان آنها نمی توان برقرار کرد. ایشان بر اساس این پاسخ ها نشان دادند بر اساس نوع موضع گیری درباره موضوع پزشکی (یا همان سلامت و بیماری)، می توان از امکان یا عدم امکان علوم انسانی سلامت سخن گفت. به عبارت دقیق تر، اگر پزشکی به زیست شناسی فروکاسته شود، یک ساینس مطلق خواهد بود و جایی برای ارتباط گیری با علوم انسانی باقی نمی ماند. اما اگر از منظر انسان‌گرایانه به پزشکی نگریست، آنگاه ارتباط گسترده ای میان پزشکی و علوم انسانی برقرار می گردد و پزشکی نه یک علم مطلق بلکه یک هنر علمی خواهد بود و بحث عمومی سازی پزشکی اهمیت پیدا می کند.

دکتر نمازی سپس به بیان این نکته پرداختند که در میان افرادی که به علوم انسانی سلامت معتقد هستند، تلقّی واحدی از آن وجود ندارد، و به طور کلی می توان سه برداشت از علوم انسانی سلامت را بر شمرد: تلقّی رایج تر، علوم انسای سلامت را صرفاً فهرستی از رشته ها می داند. طبق برداشت دوم، علوم انسانی سلامت، برنامه ای برای توسعه اخلاقی در پزشکی است، و بر اساس برداشت سوم، علوم انسانی سلامت یک حمایتگر و مشاور برای پزشکی محسوب می شود.

ایشان در ادامه سه دغدغه مهم و کلی در علوم انسانی سلامت را تبیین کردند: یکی نحوه تعامل میان این میان رشتگی ها چگونه است، دیگر آن که آیا می توان این میان رشتگی ها را در یکدیگر ادغام کرد، و نهایتاً چه تامّلات انتقادی میان این میان رشتگی ها نسبت به یکدیگر وجود دارد.

دکتر نمازی در جمع بندی این بخش از سخنانشان، بر این مطلب تاکید کردند که امروزه هیچ علم و ساینسی همچون پزشکی نتوانسته است این تعداد از علوم انسانی را گرد خود مجتمع کند.

ایشان در بخش دوم سخنرانی خود و پس از تبیین دقیق علوم انسانی سلامت، به بحث از ارتباط الهیات و پزشکی به عنوان یکی از شاخه های آن پرداختند. از نظر دکتر نمازی، پیوند الهیات و پزشکی را نمی توان یک رشته دانست بلکه یک حوزه است، البته حوزه ای مسئله محور که رویکردی ادغامی و نه افزودنی دارد (در رویکرد ادغامی برخلاف رویکرد افزودنی چنین نیست که پاسخ های مشخص از پیش تعیین شده ای درباره مسائل جدید به کار گرفته شود، بلکه هر مسئله جدید به نحو علی حده مورد بررسی قرار می گیرد و پاسخ خاص خود را دارد). برخی از مهم ترین مباحث مشترک میان الهیات و پزشکی چنین است: رنج، مرگ، شروع زندگی، مسئله شر، رابطه پزشک و بیمار.

دکتر نمازی در ادامه به ارائه دو نمونه از میان رشتگی های علوم انسانی سلامت که می تواند با الهیات علمی مرتبط شود پرداختند: یکی از آنها اخلاق زیستی بود. از نظر ایشان، رشد سریع اخلاق زیستی موجب شده تا تاملات فلسفی و عمیق الهیاتی درباره آن کم شود و نوع نگاه اصل گرایانه بر این حیطه غالب گردد. بسیاری از مسائل مطرح در اخلاق زیستی می تواند از جنبه الهیاتی نیز مورد بررسی قرار گیرد، مانند: شخصانیّت، پایان حیات، به‌مرگی، تصمیم گیری جایگزین، گفتن خبر بد، استدلال های اخلاقی، عدالت، توان افزایی و همدلی. البته در این ارتباط باید دقت کرد که الهیات را نباید به به فقه و شریعت فروکاست.

نمونه دوم فلسفه پزشکی است که آن هم حیطه های مشترک بسیاری با الهیات عملی پیدا می کند، مثلا اینکه تعریف سلامت چیست، یا هستی شناسی سلامت چگونه است. در همین زمینه هستی شناسی سلامت، یک پدیده بسیار مهم، پزشکی شدن امور مختلف است که این امر در مواردی به معنویّت نیز سریان داده می شود. آیا از منظر الهیات می توان چنین هستی شناسی از معنویّت داشت؟ اما رابطه پزشک و بیمار نیز می تواند نقطه اشتراک فلسفه پزشکی و الهیات عملی باشد. امروزه در ضمن رابطه پزشک و بیمار، از هرمنوتیک پزشکی، پزشکی وجودی و پزشکی و ادبیات سخن گفته می شود. الهیات به چه نحو بدین موضوع ورود کرده و چه نسبتی با مباحث مطرح شده ذیل آن پیدا می کند؟

دکتر نمازی در پایان سخنرانی خود، گفت و گوی میان فلسفه پزشکی و فلسفه دین را اوّلین و چه بسا اساسی ترین راهکار برای رسیدن به الهیات علمی در حوزه سلامت، دانسته و همچنین تاکید کردند که به هیچ وجه نباید مباحث طبّ سنتی را –در عین اهمّیت و جایگاه خود- به عنوان بدیلی برای رابطه الهیات و پزشکی قلمداد کرد. به عنوان حسن ختام جلسه، ایشان به ارائه برخی کتب ارزشمند در مطالعات میان الهیات و پزشکی پرداختند:

• Research Method in Health Humanities
• Beyond Bioethics
• An Introductory Philosophy of Medicine
• Medical Sociology
• Care and Cure
• Dialogue in Medicine and Theology
• The Theology of Medicine

پس از پایان سخنان دکتر نمازی، نوبت به بخش پرسش و پاسخ رسید. مهم ترین مطالبی که در این بخش مطرح گردید، به شرح زیر است:

• درمطالعات الهیات-پزشکی و به طور کلی در علوم انسانی سلامت، از روش علوم انسانی استفاده می شود و صرفاً موضوعات مطالعاتی از علم (ساینس) گرفته می شود.
• متاسفانه الهیدانان مسلمان در کشور ما، به طور خاص به بحث درباره بیماری های مختلف (ناظر به مسئله شر) وارد نشده و مبتنی بر رویکرد افزودنی، صرفاً پاسخ هایی کلّی ارائه داده اند. در مجموع به نظر می رسد رابطه پزشکی و مسئله شر باید به یک مسئله فوری برای الهیدانان داخل کشور تبدیل شود.
• باید دقّت کرد که مباحث الهیات-پزشکی به اخلاق پزشکی فروکاسته نشود، چرا که اساساً الهیات حیطه های بسیار گسترده تری را شامل می شود. برای نمونه هنگام بحث از تغییرات ژنتیکی (توان افزایی) می توان فراتر از اخلاقی بودن یا نبودن، آن را از منظر مفهوم فطرت و طبیعت انسانی در الهیات مورد بررسی قرار داد.
• تا کنون در کشور هیچ نهادی به طور خاص به حیطه الهیات-پزشکی وارد نشده، بلکه تمرکز بیشتر بر اخلاق پزشکی بوده است. با این حال اساتید رشته فلسفه پزشکی می توانند بیشترین اطلاعات را در اختیار علاقه مندان به حیطه الهیات-پزشکی قرار دهند.
• به نظر می رسد تفاوت اصلی میان الهیات عملی و الهیات کاربردی در آن است که الهیات علمی مسائل خود را از جامعه و علوم مختلف دریافت می کند، در حالیکه الهیات کاربردی، خود به تعریف مسئله می پردازد، و به عبارت دیگر به صورت اوّلیه به دنبال کاربردی سازی مفاهیم دینی است. البته برخی نیز معتقدند که الهیات کاربردی شاخه ای از الهیات عملی است.
• گفت و گوی فلسفه دین و فلسفه پزشکی از آن جهت به عنوان راه کار فوری و اوّلیه برای الهیات عملی در حوزه پزشکی مطرح گردید که در جریان این گفت و گو، مسائل پخته تر شده و صورت بندی دقیق تری پیدا می کنند و سپس می توانند در اختیار الهیات عملی قرار گیرند.