دکتر مرواید در سخنرانی خود به تبیین الهیّات زیارت پرداختند. ایشان در ابتدا با اشاره به اهمیت زیارت، آن را جزء الهیّاتی انکارناپذیر زندگی دینی و به طور خاص شیعیان، و دارای مرام نامه‌های اعتقادی و مناسکی خاصّ خود دانستند که در ایران، به دلیل موقعیت خاص مشهد و ایران اسلامی، تاثیرات فرهنگی، اقتصادی و سیاسی- اجتماعی ویژه‌ای پیدا کرده است.
ایشان الهیّات امروز اسلامی را نیازمند شکل دهی به یک الهیّات زیارت جدید، کاربردی و متناسب با زمان دانستند که بدین ترتیب می تواند در ضمن مباحث الهیات عملی مطرح شود. برای رسیدن به چنین الهیّاتی نیازمند روش و رویکردی همدلانه (امیک) و نه خنثی نسبت به این پدیده هستیم. در این رویکرد، باید به نُرم ها، پیش فرض ها و فرم های زندگی (البته با در نظر داشتن مقتضیات زمان و به صورت منعطف) توجه کرد، چرا که اساساً این امور، مقوّم پدیده الهیّاتی مورد مطالعه هستند. دکتر مروارید با اشاره به اینکه در این روش متاثر از اندیشه های ویتکنشتاین دوم و دیلتای هستند، تاکید کردند که بر اساس آنچه ذکر شد، روش الهیات زیارت، روش فهم همدلانه مبتنی بر الهیات تطبیقی است و فهم رویداد زیارت، با روش های خنثی که در رشته های مطالعات دینی (مصطلح در دپارتمان های اروپایی) مرسوم است، دچار تحویل گرایی میشود.
ایشان در توضیح بیشتر الهیّات زیارت جدید، به لزوم در نظر گرفتن نتایج روان شناسانه، سیاسی و اجتماعی زیارت اشاره کرده و هدف نهایی چنین مطالعه ای را ارائه تفسیری اصیل از زیارت دانستند که برای هم بشریت قابل استفاده باشد. به اعتقاد ایشان حدیث شریف امام رضا (ع) «لو علم الناس محاسن کلامنا لاتّبعونا» با تاکید بر جهان شمول بودن پیام دینی و همچنین پر رنگ کردن نقش زیبایی های کلام (که می تواند طیف مختلفی از تشخیص ها را پوشش دهد)، لزوم حرکت به سمت چنین الهیّاتی را نشان می دهد.
به اعتقاد دکتر مروارید، در فهم جدید از زیارت باید هم نرم های متنی و هم نرم های فرامتنی در نظر گرفته شود. نرم های متنی در چهار دسته جای می گیرند: معناشناسی زیارت (که از ریشه تمایل و گرایش است)، قصد قربت در زیارت، مرحله بندی زیارت، نقش واسطه بودن امام میان انسان و خداوند. ایشان سپس با تمرکز بر مورد آخر (یعنی نقش واسطه بودن امام میان انسان و خداوند) به چهار نوع تفسیر از آن که می تواند منجر به چهار نوع زیارت شود اشاره کردند: تفسیر ایمان گرایانه با تاکید بر طلب بخشش به واسطه امام، تفسیر وجودی با تاکید بر طلب معنا و آرامش در موقعیت های مرزی بر اساس سخن دو جانبه انسان و خداوند، تفسیر سیاسی-اجتماعی مبتنی بر قیام امام در برابر ظلم، تفسیر عارفانه و یادآورنده حقیقت با تاکید بر نقش امام به عنوان منشأ رسیدن به حقایق متعالی. ایشان در انتهای این بخش تاکید کردند که در کنار این تفاسیر از زیارت، از نقش مراقبتی آن نیز نباید غافل شد.
دکتر مروارید در جمع بندی سخنان خود، زیارت را یک فرم زندگی دانستند که نوع نگاه بدان می تواند در سیاست گذاری های اجتماعی در حوزه زیارت تاثیر گذار باشد. مثلاً اگر بر نقش وجودی زیارت تاکید شود، آنگاه چه بسا نیاز باشد تا صحنی به عنوان صحن سکوت داشته باشیم. همچنین زیارت یک تجربه معنوی، تجربه صلح و تجربه آرامش است که می تواند برای همه انسان ها (اعم از مومنان و غیر مومنان) مفید باشد.
ایشان در انتهای سخنرانی خود مجموعه سوالاتی را –به طور خاص با تمرکز بر شهر زیارتی مشهد- طرح کردند که برای رسیدن به یک برداشت درست از الهیّات زیارت لازم است در پژوهش های بعدی بدانها پاسخ داده شود: آیا مشهد یک شهر زیارتی است یا سیاحتی؟ (این دوگانه ها باید تعیین تکلیف بشوند: دو گانه زائر-توریست، دوگانه زائر-مجاور، دو گانه زائر ایرانی-زائر عراقی)/ چگونه می توان میان نقش زیارت در تمایز بخشی هویتی (در جوامع با اکثریت غیر دیندار) و نقش نماد قدرت بودن آن (در جوامع با اکثریت دیندار) جمع کرد؟ آیا زیارتی بودن شهر زیارتی یک امر پیشنی است یا پسینی؟ (به عبارت دیگر آیا هویت و کارکرد شهر زیارتی در حال قبض و بسط است؟)/ نسبت خرده فرهنگ ها با فرهنگ حاکم دینی در شهر زیارتی چیست؟ آیا می توان از مدل های مختلف فرهنگی –به صورت تشکیکی- برای حلقه های اطراف مکان زیارتی استفاده کرد؟ ارتباط زیارت با جامعه آیا یک امر یک طرفه است یا دیالکتیکی؟ اخلاق و مسئولیت های اجتماعی چه ارتباطی با قداست مکان زیارتی دارد؟ برای بازتجدید هارمونی فکری-معماری میان حرم، مسجد،محله و بازار چه باید کرد؟
دکتر مروارید در بخش پرسش و پاسخ، در سوالی ناظر به دوگانه زائر ایرانی-زائر عراقی، به این نکته اشاره کردند که برای رسیدن به نقش اتحادبخشی زیارت، لازم است تفاوت های فرهنگی دو طرف شناخته و باز تفسیر شود و بدین ترتیب بتوان چالش های این حوزه را کاهش داد.
