در ادامه فایل تصویری و گزارش مکتوب سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید علی طالقانی (عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم (ع)) با عنوان «درآمدی بر الهیات عملی امامیه» در دهمین پیش نشست کنفرانس بین المللی الهیات عملی که در تاریخ 6 بهمن ماه 1400 به میزبانی بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی برگزار گردید، تقدیم علاقه‌مندان می شود.

دکتر طالقانی سخنرانی خود را به بررسی چیستی الهیات عملی و نسبت آن با سنت الهیات اسلامی در امامیه اختصاص دادند. از نظر ایشان الهیّات عملی اساسا خاستگاهی مسیحی دارد و تقریباً هیچ نسخه مشابهی از آن در دوره جدید در یهودیت و اسلام یافت نمی شود. هر چند چه بسا از مطرح شدن این مفهوم چندین قرن می گذرد ولی توجه بیشتر به این حوزه از الهیات مسیحی در چند دهه اخیر را می توان نوعی عکس العمل کلیسا در بستر سکولاریزم حاکم بر جوامع غربی و تلاشی برای وارد ساختن الهیات به ساحت زندگی انسان مدرن سکولار و حتی غیر مومن، قلمداد کرد.

از دیدگاه دکتر طالقانی دربارۀ چیستی و حدود و ثغور الهیات عملی میان الاهی‌دانان مسیحی اختلاف نظر زیادی وجود داشته و دارد. ایشان در ادامه تلاش کردند تا وجوه و کارکردهای مشترک همه تعاریف ارائه شده از الهیات عملی در سنت مسیحی را در چند عنوان ارائه دهند : 1.آسیب شناسی و درمان شناسی دینی اعمال (مقصود افعالی است که صرفاً جنبه فردی دارد) و مناسک (مقصود افعال جمعی است) موجود در مسیحیت. 2.آسیب شناسی و درمان شناسی تجربی اعمال و مناسک دینی موجود در مسیحیت. تاکید بر این جنبه موجب شده که الهیات عملی به علوم تجربی نزدیک شود 3. بررسی توصیفیِ اعمال و مناسک دینی با روش های تجربی و پدیدار شناسانه به عنوان مقدمه ای برای آموزش های الهیاتی که این امر به طور کلّی از گذشته های دور در مسیحیّت موجود بوده است 4.ترسیم و تبیین وضعیت ایده آل اعمال و مناسک دینی که باید به سمت آن حرکت کرد. 5. بررسی الهیات وضعیت اعمال و رفتارهای روزمره زندگی انسان، به ویژه برای انسان های غیر مومن، که این بخش کاملاً جدید و مدرن است و هیچ سابقه ای در سنت الهیات مسیحی نداشته است.

ایشان در بررسی تطبیقی این مولفه های پنج گانه با سنت الهیات امامیه، آسیب شناسی و درمان شناسی دینیِ اعمال و مناسک را در سنت الهیات اسلامی –ولو به صورت غیر نظام مند- دارای سابقه دانستند که نمونه برجسته فعالیت در این حوزه را می توان در آثار محدّث نوری (ره) و شاگردان ایشان جست و جو کرد. درباره آسیب شناسی و درمان شناسی تجربی، هر چند در گذشته کاری در این زمینه صورت نگرفته، اما به تازگی مباحثی در این حوزه با عنوان فربهی مناسکی مطرح شده است. درباره مولفه سوم و به طور خاص آموزش های الهیاتی، این حوزه نیز در الهیات امامیه از دیرباز مورد توجه بوده است. ناظر به مولفه چهارم نیز مطالبی در سنت الهیات امامیه یافت می شود، اما حیطه ای که تا کنون هیچ کاری در آن صورت نگرفته مولفه پنجم است که به الهیات زندگی روزمره (با تاکید بر زندگی غیر مومنان) مربوط می شود. در مجموع از نظر دکتر طالقانی ریشه های الهیات عملی در امامیه را از آنجا که با اعمال و مناسک مرتبط می شود بیشتر در علم فقه (که به نوعی دربردارنده اخلاق اسلامی نیز هست) قابل ردگیری است تا علم کلام (مباحث کلامی ناظر به عمل بیشتر به مباحث فلسفه کنش نزدیک است تا الهیات عملی).

ایشان سخنرانی خود را با طرح این سوال به پایان بردند که چرا الهیات امامیه در برخی حوزه های الهیات عملی ورودی پیدا نکرده است، و اینکه آیا امروزه به تاسیس این حوزه ها نیازمند هستیم. اگر پاسخ مثبت است به چه نحوی باید آن را در الهیات عملی امامیه تاسیس کرد.

ایشان در بخش پرسش و پاسخ، در دفاع از مجزا نکردن اخلاق اسلامی از فقه، به این موضوع اشاره کردند که از نظر ایشان در سنت الهیات اسلامی، هیچگاه دانش مستقلی به عنوان اخلاق اسلامی شکل نگرفت و غالب مباحث مطرح شده در اخلاق، در واقع نوعی بازگویی یا بومی سازی مباحث اخلاق ارسطویی است.